Sonsuzluğun müalicəsi uğursuzluqla nəticələndikdə həkim və cütlüklərin seçdiyi yeganə yol süni mayalanma üsuludur.

Ümumiyyətlə, süni mayalanma prosesi aşağıdakı mərhələlərdən ibarət olur:

• Prosedurdan əvvəl bir sıra instrumental və laborator müayinələrin aparılması;
• Mayalanma prosesi haqqında qadını maraqlandıran sualların ginekoloqa verilməsi və bu barədə geniş məlumatın toplanılması;
• Hipofiz və yumurtalıqların funksiyasını dayandıran peyvəndin vurulması;
• Follikulların böyüməsinin stimulyasiyası (hormon inyeksiyası);
• Böyüyən follikulların izlənilməsi və ovulyasiya vaxtının dəqiq təyin edilməsi (ultrasəs müayinəsi və hormonal analizlər);
• Yumurtahüceyrələrin punksiya ilə götürülməsi;
• Alınmış yumurtahüceyrələrin laborator şəraitdə mayalandırılması;
• Mayalanmış yumurtahüceyrələrin sayının müəyyənləşdirilməsi;
• Embrionların qidalı mühitdə yetişdirilməsi (2-5 gün ərzində);
• Embrionların uşaqlığa köçürülməsi;
• 10-14 gün sonra hamiləlik analizi – qanda xorionik qonadotropinin səviyyəsinin yoxlanılması.
• Hamiləliyin baş tutduğu təqdirdə 6-cı həftədə ultrasəs müayinəsində dölün ürək döyüntülərinin təyin edilməsi;
• Hamilənin qeydiyyata alınması.

Süni mayalanma prosesi – I addım: hipofizin blokada edilməsi, terapiyanın başlanğıcı
Təbii menstrual tsikldə hipofiz periodik olaraq follikulstimuləedici (FSH) və lüteinləşdirici hormon (LH) sintez edir. Bu hormonlar follikulların böyüməsinə və yumurtahüceyrənin yetişməsinə səbəb olur.

Hər aybaşı tsiklinin əvvəlində bir neçə follikul böyüməyə başlayır. Ancaq follikullardan yalnız biri maksimal ölçüyə çataraq partlayır, tərkibindəki yumurtahüceyrə qarın boşluğuna atılır. Bu proses, yəni ovulyasiya tsiklin ortasında LH səviyyəsinin yüksəlməsi nəticəsində baş verir.

Süni mayalanma zamanı orqanizm tərəfindən sintez olunan hormonların süni analoqları inyeksiya şəklində yeridilir. Burada əsas məqsəd bir deyil, hər yumurtalıqdan bir neçə ədəd yumurtahüceyrə əldə etməkdən ibarət olduğundan hormonların dozaları normadan yüksək götürülür.

Bu səbəbdən ginekoloq qadına menstruasiyadan 1 həftə öncə hipofizdə FSH/LH hormonlarının sintezini blokada edən qonadorelinin aqonisti olan peyvənd vurur.

Süni mayalanma prosesi – II addım: follikulların stimulyasiyası və izlənilməsi
Menstrual tsiklin 2-ci günündən etibarən qadına FSH inyeksiyası yeridilir. Stimulyasiya 7-14 gün arasında, orta hesabla 10 gün davam edir. Follikulların ölçüsü ultrasəs müayinəsi ilə stimulyasiya mərhələsi ərzində 3 dəfə kontrol edilir.

Həkim hər yumurtalıqda böyüyən follikulların sayını müəyyənləşdirir və onların ölçüsünü müqayisəli dinamika ilə izləyir. Eyni zamanda orqanizmin stimulyasiyaya reaksiyasını tənzimləmək məqsədilə hormon analizlərini təqib edir və ovulyasiya gününü, ardınca isə yumurtahüceyrələrin punksiya ilə alınma tarixini dəqiqləşdirir.

Süni mayalanma prosesi foto 2

Ovarial çatışmazlıq
5-10% hallarda yumurtalıqların stimulyasiyaya reaksiyası zəif olur. Yumurtalıqlarda 3-dən az və ya 1 follikul böyüdükdə, süni mayalanma prosesi yarımçıq dayandırılır.

Süni mayalanma prosesi – hiperstimulyasiya sindromu
Qadınların 5%-də hiperstimulyasiya sindromu müşahidə edilir. Bu zaman yumurtalıqlarda çoxlu miqdarda follikul böyüyür və yumurtalıqların ölçüləri normadan 2-3 dəfə artıq olur. Bəzən qarın boşluğuna maye yığılması (assit), bu nahiyənin əlləndikdə həssas şişkin olması izlənilir.

Süni mayalanma prosesi – III addım: trigger inyeksiyası
Ultrasəs müayinəsinin köməyilə optimal miqdarda follikul təyin olunduqda və onların ölçüləri 18-20 mm-ə çatdıqda stimulyasiya mərhələsi sona yetir. Daha sonra qadına XQ hormonu və ya onun aqonisti inyeksiya şəklində vurulur. Bu inyeksiya yumurtahüceyrənin yetişməsini və onun follikulun daxili divarından ayrılmasını təmin edir.

Süni mayalanma prosesi – IV addım: follikulların punksiyası və onlardan yumurtahüceyrələrin alınması
Follikulların punksiyası və yumurtahüceyrələrinin toplanması trigger inyeksiyasından 35-37 saat sonra yerinə yetirilir.

Venadaxili anesteziya ilə ultrasəs müayinəsi altında follikullar punksiya olunur. Uşaqlıq yolundan daxil edilmiş iynə ilə follikul mayesi sorularaq, xüsusi probirkalara (sınaq şüşəsi) tökülür.

Süni mayalanma prosesi şəkil 2

Boş follikul nədir?
Embrioloq laborator şəraitdə yumurtahüceyrələri sayır və onların keyfiyyətini araşdırır. Təəssüflər olsun ki, bütün follikulların daxilində yumurtahüceyrə yetişmir. Bu vəziyyətdə o, boş follikul adlanır.

Punksiyadan sonrakı dövr
Yumurtahüceyrələrin alınması 20-30 dəqiqə davam edir. Prosedurdan sonra qadın palataya yerləşdirilir və özünə gəldikdən sonra evə buraxılır. Pasiyentdə diskomfort hissi, qanlı axıntı və qarnın aşağı hissəsində ağrılar yarana bilər.

Prosedurdan 3 gün əvvəl cinsi əlaqədən imtina etmək məsləhətdir. Atılan addımlarla yanaşı kişi sperması xüsusi qaba yığılaraq, laboratoriyaya təhvil verilir.

Süni mayalanma proesi – V addım: mayalandırma və embrionların yetişməsi
Alınmış sperma durulaşdırılır və konsentrasiyalaşdırılır. Sonra onlar yumurtahüceyrələrlə qarışdırılır və xüsusi qablarda termoşkafa qoyulur. Ertəsi gün embrioloq mayalanmış yumurtahüceyrələri mikroskop altında yoxlayır. Normada yumurtahüceyrələrin 70-80%-i mayalanır. Mayalanmış yumurtahüceyrələr inkubatorda xüsusi qidalı mühitdə 24-48 saat ərzində yetişdirilir.

Süni mayalanma prosesi foto 3

İntrasitoplazmatik inyeksiya vasitəsilə süni mayalanma prosesi
Spermanın keyfiyyəti aşağı, spermatozoidlərin hərəkəti zəif olduqda, həkim intrasitoplazmatik inyeksiya ilə mayalanmanı təklif edir. Bu zaman spermatozoid mikroskop altında xüsusi iynə ilə yumurtahüceyrəyə yeridilir.

Süni mayalanma prosesi- VI addım: embrionların qadın orqanizminə köçürülməsi
Yumurtahüceyrələr toplandıqdan 2-6 gün sonra embrionlar uşaqlığa köçürülür. Prosedur ağrısız olub, bir neçə dəqiqə çəkir. Seçilmiş embrionlar qidalı mühitlə birlikdə xüsusi kateter vasitəsilə uşaqlıq boynundan uşaqlıq boşluğuna yeridilir. Prosedur ultrasəs müayinəsinin nəzarəti altında icra olunur.

Əksər hallarda 2 və ya 3 embrion köçürülür. Digərləri isə xüsusi sınaq şüşəsində dondurulur. Uşaqlığa bir neçə keyfiyyətli embrion köçürüldükdə, çoxdöllü hamiləlik baş verə bilər.

Süni mayalanma prosesi – VII addım: lütein faza
Embrionun köçürülməsindən hamiləlik analizi və ya testin aparılmasına qədər davam edən dövr lütein faza adlanır. Bu mərhələ 2 həftə sürür. Prosedurdan sonra qadınlara progesteron (vaginal şam) təyin olunur.

Süni mayalanma prosesi – VIII addım: XQ analizi
Prosedurdan 10-11 gün sonra qanda xorionik qonadotropinin miqdarı yoxlanılır. Hamiləlik baş tutmadıqda progesteron qəbulu dayandırılır.