Uşaqlarda Köp(Qaz)Sancısı. Kolik. Köp Sancısını Azaldan Üsullar
Körpələrdə qaz sancısı nə vaxt olur?
Körpələrdə qaz ağrısı doğuşdan sonrakı ilk iki həftədə görünmür. Qısaca desək, qaz ağrılarını xüsusilə axşam saatlarında başlayan, ən az 3 saat davam edən və ən az 3 həftə gündə 1-3 saat, doğumdan sonra 15-ci gün ilə 3-cü ay arasında davam edən ağlamalar kimi təyin edə bilərik.
Tutan zaman qarın şişir və gərgin olur, körpə ayaqlarını özünə tərəf çəkir. Bəzən 1-3 saat davam edən bu ağlama daha çox uşağın ağlamaqdan yorulub yatması , qazı çıxarması və ya nəcislənməsi ilə başa çatır. Tutmalar arasında körpənin heç bir problemi yoxdur, böyümə və inkişaf və fiziki müayinə normaldır. Körpə böyüdükcə qıcolmalar və köp sancıları azalır və adətən körpə 3 aylıq olanda bitir.
Semptomları 5-ci aydan sonra da davam edən körpələrdə sidik yollarının infeksiyası və ya digər üzvi səbəblər, xüsusən də körpə reflüsi araşdırılmalıdır. Qaz ağrılarının hiperaktiv körpələrdə və ya ailələrin ilk körpələrində daha çox olduğu bildirilir.
Uzun sürən ağlama nöbetləri zamanı ailə üçün gərginliyin və çaxnaşmanın artmasının körpənin yaşadığı ağrı və ağlama tutmalarını artıracağı və şiddətləndirəcəyi qəti şəkildə izah edilməlidir. Körpənin həddindən artıq narahatlığı və ağlaması zaman-zaman ana südünün kifayət qədər olmaması kimi şərh oluna bilər, bu da süni qidaların və ya əlavə qidaların erkən dadımına səbəb olur. Halbuki sağlam körpələrdə qaz ağrıları səbəbiylə ilk üç ayda narahatlıq və ağlama hissləri ola bilər.
Əmizdirdikdən sonra asanlıqla yuxuya gedən körpələrə qazın çıxarılmasını məsləhət görülmür. Ancaq əmdikdən sonra rahat yata bilməyən, narahat olan və ya ağlamaları olan körpələrdə əmizdirildikdən sonra dik vəziyyətdə çiyninə söykənərək kürəyini yumşaq bir şəkildə sığallamaq və ya kürəyini sinəmizə qoyaraq yüngülcə sürtmək lazımdır.
Kolikanın ilk 3 ayı ən çox görülən və özünü düzəldən vəziyyətlərdən biridir. Daha çox erken doğulan (2500 q-dan az doğulan) və ya süni qida ilə qidalanan, ana südü ilə qidalanmayan körpələrdə daha çox rast gəlinir.
Körpələrdə qaz sancısını necə azalda bilərik?
Körpə kolikası üçün təsirli bir dərman yoxdur. Məlumdur ki, axşam saatlarında, xüsusən də axşam saat 19:00 radələrində qucaqda gəzdirmək, həddindən artıq stimuldan qaçmaq, müntəzəm iliq vanna qəbul etdirmək, qarın nahiyəsinə isti dəsmal çəkmək, ayaqların altını isti saxlamaq və masaj etmək ağlama müddətini azaldır. Qarın nahiyəsinə zeytun yağı və ya uşaq yağı sürtmək və yüngül təzyiqlə soldan sağa masaj etmək də çox faydalıdır.
Kolik yaşayan körpələrin ailələrinə körpələrinin yaxşı inkişaf etdiyini və heç bir sağlamlıq probleminin olmadığını və bunun ən geci 3 aya qədər davam edə biləcək müvəqqəti bir vəziyyət olduğunu bildirmələri son dərəcə əhəmiyyətlidir. Doğuşdan sonrakı depressiyaya məruz qalan analar, körpələrin adi ağlamasına çox həssas ola bildikləri üçün bunu qaz ağrısı kimi şərh edə bilərlər.
Buna görə də, infantil kolika diaqnozu qoyulmazdan əvvəl, ana psixologiyası yaxşı qiymətləndirilməlidir. Ailəyə psixoloji yanaşma son dərəcə vacibdir. Bu vəziyyətin öhdəsindən gəlməyin ilk şərti valideynlərin bu məsələ ilə bağlı ətraflı məlumatlandırılması və maarifləndirilməsidir. Tutma zamanı ailənin münasibəti körpəni rahatlamağa yönəldilməlidir. Sərt münasibətdən çəkinmək lazımdır.
Qaz sancısı allergiya və ya xəstəlikdən qaynaqlana bilərmi?
Tibbi müalicə laktoza qarşı dözümsüzlük kimi tibbi diaqnozlarda təsirli olur. Zəif antispazmodik, yəni bağırsağın daralmasını azaldan bitki mənşəli vasitələr süni qidalanan körpələrdə də təsirli ola bilər. Yaşıl selikli nəcisdə ailədə allergiya və qida allergiyası, xüsusən də inək südü allergiyası olması yadda saxlanmalıdır.
Diaqnoz ananın reaksiyası ilə sınaqdan keçirilməklə və bu qidaları pəhrizdə tədricən məhdudlaşdırmaqla qoyula bilər. Müalicə ananın pəhrizindən qida maddələrinin çıxarılmasıdır. Ancaq diaqnoz inək südü alerjisidirsə və körpə formula ilə qidalanırsa, amin turşusu əsaslı peptid qarışıqları mütləq istifadə edilməlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, formula qidaları da inək südü zülalına əsaslanır!
Şiddətli infantil sancı simptomları, xüsusilə qızlarda, sidik sistemi infeksiyaları ilə müşahidə oluna bildiyindən və çox nadir hallarda da olsa, sidik kisəsində daş əmələ gəlməsi, adi gedişat xaricində ağlama nöbetləri göründüyü zaman mütləq ətraflı müayinə və qarın boşluğunun ultrasəs müayinəsi tələb edilməlidir.
Qeyd etmək istərdik ki, təəssüf ki, sidik yollarında daş və ya sidik yolu infeksiyası diaqnozu ilə nadir hallarda da olsa rastlanıb. Bu səbəbdən qidalanma istəməmək, qusma və ya sidikdə rəng dəyişikliyi, adi gedişatdan kənar ağlamalara pis qoxu əlavə olunduqda sidik analizi və qarın boşluğunun ultrasəs müayinəsi tələb olunmadan sadə qaz ağrıları kimi diaqnoz qoyulması məsləhət görülmür.
Körpələr həddindən artıq istiyə, dar geyimlərə, ailə gərginliyinə, evdə həddindən artıq sıxlığa, həddindən artıq stimullara məruz qaldıqları üçün narahatçılıq və həddindən artıq ağlama ilə reaksiya verirlər. Körpələr sürətlənmiş böyümə dövrlərində daha çox əmmək istəyirlər.
Əsasən doğuşdan 3-6-8 həftə sonra həyatın ilk həftələrində müşahidə edilən bu vəziyyətə körpə həddindən artıq ağlama ilə cavab verir. Körpənin tez-tez əmizdirilməsi ilə süd istehsalı ən geci 72 saat ərzində körpənin ehtiyac duyduğu miqdarda olur. Bu vaxt ana üçün kifayət qədər dincəlmənin əhəmiyyəti və südün miqdarı və keyfiyyətində balanslı bəslənmənin əhəmiyyəti vurğulanmalıdır.
Körpələrdə Qaz Sancısının Səbəbləri
Dəqiq səbəb müəyyən edilməsə də, ən çox qəbul edilən səbəbləri aşağıdakı kimi sadalaya bilərik.
- Yeni doğulan körpənin ilk günlərində xarici təsirlərin qarşısının alınması mexanizmləri hələ inkişaf etmədiyi üçün gün ərzində görmə və eşitmə qıcıqları altında olan körpə axşam saatlarında çox əsəbiləşir və həyəcanlanır və buna uyğun olaraq o, səbəbsiz ağlayan böhranlar yaşaylr
- Laktoza dözümsüzlüyü müzakirə edilən başqa bir səbəbdir. Bu, süni qidalanan körpələrdə daha çox rast gəlinir.
- Ana südü ilə qidalanan körpələrdə həddindən artıq ön süd qəbulu ilə müşahidə edilə bilər. Yenə də körpənin əmizdirərkən hava udmasından asılı olduğunu bildirən fikirlər var. Hər yeməkdə bir döşü tamamilə boşaltmaq və sonra digərinə keçmək qaz ağrısını azaldır.
- Psixoloji amillər də vurğulanması lazım olan digər vacib məqamdır. Xaricdə aparılan elmi araşdırmalara görə, hamiləlik dövründə sıx stress keçirən anaların körpələrində infantil kolika tezliyi təxminən 3 dəfə çoxdur. Ölkəmizdə aparılan araşdırmada ilk həftələrdə sancı ağrıları yaşayan körpələrin analarında depressiya səviyyəsinin yüksək olduğu müəyyən edilib. Kolik ağrılar 2-ci həftədən sonra başlayır. Bu araşdırmada ananın gərgin olması, zərurətdən çox narahat olması və bədbəxt olması körpələrdə kolik ağrılarının nisbətini artırır. Narahatlıq və bədbəxtlik vəziyyəti körpə ilə incə və isti bir əlaqənin qurulmasına mane olur. Bu isti və etibarlı bağı qurmaq mümkün olmadıqda, körpədə ağlama hücumları güclənir.
Körpələrdə qaz sancısını necə azalda bilərik?
Müxtəlif bitki mənşəli dərmanlarla tədqiqatlar aparılmışdır. Yeganə sübut edilmiş üsul davranış terapiyasıdır. Ailənin, xüsusən də ananın narahatlığını aradan qaldırmaq, diaqnozu qoyulmamış doğum depressiyası varsa lazımi istiqamətləndirmək, bu çətin prosesdə ana ilə empati qurmaq, körpənin yuxu və oyanma hallarını ətraf tənzimləməsi ilə təmin etmək.