Aybaşı tsiklinə təsir edən amillər arasında hormonal fon mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu fonda disbalans yarandıqda aybaşı pozğunluğu baş verir. Cinsi yetişkənlik dövründə qadın orqanizmində bir sıra dəyişikliklər gedir. Onun xarici görünüşü, reproduktiv funksiyası (uşaq dünyaya gətirmə qabiliyyəti), əhval-ruhiyyəsi məhz bu proseslərdən asılı olur. Hormonal sistemdə yaranan pozğunluqlar sağlamlığa mənfi təsir edərək, ciddi problemlərə gətirib çıxara bilər. 

Bütün qadınlar həyatlarında ən az 1 dəfə menstrual pozulma ilə rastlaşır. Bu çox vaxt stress qaynaqlı “təsadüfi” aybaşı pozğunluğu sayılır və öz-özünə normallaşır. Ancaq təkrarlanan gecikmələr və ya vaxtından əvvəl qanaxmalar patoloji hal sayılmaqla, “davamlı ” aybaşı pozğunluğu kimi qiymətləndirilir. 

Qadın orqanizmində 60-dan çox hormon mövcuddur. Onların hər biri özünə məxsus funksiyanı yerinə yetirir. Hormonal dəyişikliklər bir çox hallarda aybaşı pozğunluğu kimi özünü büruzə verir.

İki aybaşı arası interval 

İlkin aybaşı əksərən 12-13 yaşda başlayır. 1 il ərzində tsikl normaya düşür. 15 yaşda hələ aybaşı olmadıqda, mütləq həkimə müraciət edilməlidir. 2 aybaşı arası interval normada 21-35 gün hesab olunur. 14 gün və ondan çox gecikmə (oliqoovulyasiya) ciddi ginekoloji problemlərdəndir. 

Bəzən bunun əksi – yəni aybaşının tez-tez təkrarlanmasına rast gəlinir: 2 aybaşı arası interval 21 gündən az olur. Bu da aybaşı pozğunluğu hesab edilir. Normada menstruasiya 3-5 gün davam edir. Aybaşının 1-3 və ya 8-10 gün davam etməsi, patoloji haldır. 

Aybaşı pozğunluğu hansı səbəblərdən yaranır?

 

• Kiçik çanaq orqanlarının infeksiyaları ən sıx rast gəlinən səbəblər sırasındadır. Onlar əksər hallarda ureaplazma, xlamidiya, mikoplazma tərəfindən törənir. İnfeksiyanın törədicisi aşkar olunduqdan sonra iltihabəleyhinə müalicə alınmalıdır. Əgər aybaşı pozğunluğu sırf bu səbəbdəndirsə, belə hallar müalicədən sonra təkrarlanmır, tsikl bərpa olunur.
• Aybaşı pozğunluğu hormonal disbalans nəticəsində əmələ gəldikdə vəziyyət bir qədər mürəkkəbləşir. Bu zaman tsikli tənzimləyən əsas vəzilər (qalxanabənzər, böyrəküstü, hipofiz vəzilər və s.) və onların sintez etdiyi hormonlar yoxlanılmalıdır.   
• Hormonal pozğunluq birbaşa yumurtalıqlarla da bağlı ola bilər. Bunun başlıca səbəbi yüksək infeksion indeksdir. İnfeksion indeks 12 yaşına qədər qızlarda tez-tez soyuqlama, xəstələnmə, zökəm hallarıdır. 
• Keçirilmiş məxmərək və su çiçəyi yumurtalıqların follikulyar aparatına təsir edərək, tsiklin birinci fazasında menstruasiya pozğunluğu formalaşdıra bilər.   
• Bəzən follikulyar aparat genetik xüsusiyyət kimi elə inkişaf edir ki, qadında bütün ömür boyu aybaşı pozğunluğu müşahidə olunur. Buna yumurtalıqların birincili polikistozu aiddir. 
• Digər amil insulin rezistentliyidir. Yüksək insulin mədəaltı vəzinin disfunksiyası nəticəsində yaranır. Bu da birbaşa və ya dolayı yolla aybaşı pozğunluğu ilə nəticələnir.  

Menstruasiya pozğunluğu hansı fəsadlar törədə bilər? 

• Uşaqlıq və yumurtalıq şişlərinin formalaşması. Bu törəmələr tədricən və ya sürətlə böyüyür. İri ölçülü kistalar yumurtalığın burulmasına, hətta partlamasına səbəb ola bilər. Belə vəziyyətlərdə daxili qanaxma baş verdiyindən həyat üçün təhlükə yaranır. Uşaqlığın iri ölçülü miomasında isə qarın boşluğu divarına və ətraf orqanlara (məsələn, bağırsaqlara, sidik kisəsinə) təzyiq nəticəsində ağrı, eləcə də funksional pozğunluqlar əmələ gəlir. Bundan başqa endometriuma yaxın yerləşən miomalar böyüdükcə, güclü uşaqlıq qanaxmaları meydana çıxa bilər. 
• Endometriumun hiperplaziyası (qalınlaşması). Əgər 5 il ərzində cərrahi yolla uşaqlığın daxili qatı soyulmazsa, xəstələrin 20%-də bədxassəli şişlər inkişaf edə bilər. 
• Sonsuzluğun inkişafı. Menstruasiya pozğunluğu zamanı hormonal çatışmazlıqla əlaqədar yumurtahüceyrə normal şəkildə yetişmir. Yetişməmiş follikullar vaxtından əvvəl öz-özünə sorulur və ya follikul həddindən artıq böyüyür. İkinci halda follikul partlamır, yəni ovulyasiya baş vermir. Nəticədə yumurtalıqda kista formalaşır.  Ovulyasiya olmadıqda hamiləlik də baş tutmur. 
• Özbaşına düşük. Hətta çətinliklə də olsa hamiləlik baş verdikdə belə, qadın digər problemlə – hamiləliyin sona çatdırılmaması, yəni düşüklə üzləşir. Bunun elmi adı spontan (özbaşına) abortdur.  

Yuxarıda sadalanan fəsadlarla qarşılaşmamaq üçün aybaşı təqviminizə ciddi yanaşın. Menstrual tsikli nəzarətdə saxlayın. Aybaşı pozğunluğu ilə rastlaşdıqda dərhal ginekoloqa müraciət edin.