Ümumi sahəsi təxminən 15 min kvadratmetr olan yeraltı kompleks Leninqradın «Qranit» dizayn institutu tərəfindən hazırlanır. 1947-ci ildə Stalin layihəni təsdiqləyir. «Obyekt 825 QTS» adlanan baza 1953-1961-ci illər ərzində tikilib. İşi həyata keçirmək üçün Qara Dəniz Donanmasının xüsusi mədən və tikinti dəstəsi yaradılır. 1956-cı ilin fevral ayından etibarən Xruşşovun əmri ilə Qafqazda mədən və tunel qurmaq təcrübəsi olan metro inşaatçıları Moskva, Xarkov və Abakandan layihəyə qoşulurlar. İnşaat, beş mərhələdə, 24 saat qazma və partlatma işləri ilə aparılır. İlkin mərhələdə yerin səthi suxurlardan təmizlənir. Daha sonra partlayıcı maddələrlə sərt qayalar məhv edilir. Məxfiliyi təmin etmək üçün torpaq dənizdəki barjlar vasitəsilə sahədən gecələr çıxarılır. Ümumilikdə sahədən 120 min tona yaxın qaya parçaları daşınır. Qazma və partlatma işləri yekunlaşdıqdan sonra fəhlələr metal çərçivə hazırlayırlar. İkinci mərhələdə beton qəliblər qurulur. Quruluşun divarları və tağların astarının qalınlığı orta hesabla 1,5metrə, bəzi ərazilərdə 3 metrə çatır. Qəliblər taxta elementlərlə tamamlandıqdan sonra M-400 markalı beton tökülür. 1946-cı ilə qədər beton əl ilə - kürəklərlə tökülürdü və müəyyən forma verilirdi. Quruluşun ən çətin hissəsi dəniz səviyyəsindən 8 metr aşağıda qurulmuş kanaldır. Bir qrup fəhlə tuneli obyektin giriş hissəsindən, ikinci qrup isə çıxış tərəfdən hörərək təxminən kanalın ortasında tunelləri birləşdirir. Kanalın dərinliyi 8, uzunluğu 608, eni isə 22 metrə qədərdir.

“Obyekt 825 QTS” sualtı qayıqların sığınacağı, təmiri və istismarı, həmçinin onlar üçün nəzərdə tutulmuş sursatı saxlamaq üçün hazırlanmışdır. Eyni zamanda obyektdə 20-yə yaxın müxtəlif ölçülü sualtı qayıq, həmçinin 3 minə yaxın insan nüvə hücumundan gizlənə bilər. Zavodun bütün binalarının və keçidlərinin ümumi sahəsi 9600 kv/m, yeraltı su səthinin sahəsi isə 5200 kv/m-dir. Düşmənin casus peyklərinin hərəkətini nəzərə alaraq sülh vaxtı avadanlıqların yüklənməsi körpüdə həyata keçirilirdi. Təhlükə zamanı isə, yükləmə xüsusi bir keçid vasitəsi ilə bazanın daxilində aparılırdı. Kompleksə həmçinin 820 «Arsenal» obyekti — sualtı qayıqlarda nüvə başlıqları olan sursatların saxlanması, yığılması və quraşdırılması üçün texniki baza da daxildir. Bazanın içərisində temperatur təxminən +15 dərəcədə saxlanılır. Obyektin girişləri yarımdairəvi qapılar ilə örtülürdü. Hər qapı 10 ton ağırlığında idi. 60 atmosfer təzyiqinə tab gətirən qapılar elektrik vasitəsilə hərəkət edirdi. Fövqəladə vəziyyətdə, qapını 2 dəqiqədən sonra əl ilə açmaq olardı. Obyekt boyunca nəqliyyat dəhlizləri biraz əyilmiş formadadır. Onların əyriliyi nüvə partlayışının dalğasını dəf etmək qabiliyyətinə malikdir. Sualtı qayığın kanala girməsi üçün ponton körpüsünü hərəkət etdirmək lazım idi. Bundan sonra sualtı qayıq suyun səthi ilə aşağı sürətlə kanala girə bilir. Kamuflyaj məqsədi ilə gəmilər yalnız qaranlıq və ya gecə saatlarında kompleksə girirdi. Bundan sonra, qayıq quru tərsanəyə gətirilir, suyu nasoslarla çəkiləndən sonra təmirə start verilirdi. Obyektin şimal giriş hissəsi, 150 ton ağırlığında böyük bir metal batoport (üzən hidravlik möhür) ilə örtülmüşdü, bu da bütün kompleks kimi 100 kilotonn nüvə zərbəsinə tab gətirə bilirdi. Kanalın cənub girişi bir neçə dayaq plitələrindən ibarət bir qapı ilə qorunurdu. 1961-1992-ci illərdə bu yeraltı kompleksdə təxminən 240 sualtı qayıq təmir edilib. Burada Hərbi Dəniz Qüvvələrinin kiçik gəmilərini də təmir edirdilər. Sualtı donanmanın inkişafı ilə 825 nömrəli obyekt əhəmiyyətini itirdi. Qayıqlar daha da genişləndiyindən kompleks artıq onlara tam xidmət edə bilmədi. 1993-2003-cü illərdə köhnə baza talan edilir, əlvan metallardan hazırlanmış bütün qurğular sökülür. Hazırda keçmiş gizli kompleksin ərazisində muzey fəaliyyət göstərir. Mətni tərcümə elədi: İlqar Quliyev Mənbə: seanews.az