ni və inqilabçı Siqətülislamın tövsiyəsi ilə Xiyaban məhəlləsində Hacı Kərim xan məscidində imam və vaiz olmuşdur.
Siyasi fəaliyyəti
Xiyabani öz çıxışlarında insan hüququndan və azadlıqdan danışaraq, Təbriz əhalisinin dünyagörüşünü inkişaf etdirir və həmişə deyirdi: "Haqqı verməzlər,
ində müəllim kimi fəaliy- yətə başlayır. 1959-cu ildə isə Mütəhhəri "Müsəlman Təbiblər Cəmiyyəti"nə vaiz kimi dəvət olunur. Qumda Ayətullah Xomeynidən dərs alan Mürtəza Mütəhhəri böyük ustaddan həm də inqilab ideyalarını əxz etmişdi. Hələ gəncliyindən ictimai- siyasi proseslərə fəal şəkildə qatılan
ndəki divarda mehrab adlanan boşluq olur. Mehrabdan sağda bir qədər yüksəkdə minbər qurulur, oradan vaiz dindarlara xütbə oxuyur, yaxud müraciət edir. Bəzi ölkələrdə məscid yanında mədrəsə də fəaliyyət göstərir.
övhə, həyətdə mehrab əvəzi;
Minbər — mehrabdan sağda bir qədər yüksəkdə qurulan xüsusi yer. Oradan vaiz dindarlara xütbə oxuyur və ya müraciər edir. Belə qayda xristianlıqdan əvvəlki dini inanclarda da var idi;
Məksurə — Mehrab və minbərin yanında nazik taxta və ya metal lövhə ilə ayrılmış kvadrat
Bir vaiz minbərdə camaata qiyamət günündən danışırdı. Nəhayət, söhbət ALLAHın (c.c.) qiyamət günündə soruşacağı suallara çatdı.
Və vaiz: "Hamı sorğu-suala çəkiləcək.
ALLAH elmini harada xərclədin deyə soruşacaq. ALLAH malını harada xərclədin deyə soruşacaq. ALLAH ömrünü harada xərclədin deyə sor
kim məni təqvalı olmağa çağırsa, boynunu vuracağam.”23
Sonuncu cümləni deməsinin səbəbi o idi ki, vaiz və imam cümələr (cümə namazını qılan şəxslər) öz söhbətlərini “təqvalı olun” ifadəsi ilə başlayırdılar.24
Özünü Peyğəmbərin canişi elan edib Peyğəmbər şəhərində, özü də Peyğəmbərin (s) müqəddəs
yə maraq və tələbatı artırdı. Lakin bu, aşkar deyil, gizli mahiyyət daşıdı. Ona görə də deyilirdi: «Vaiz özü lüm-lüm udur batində, ancaq zahirdə dediyi mənaya bir bax».
Bu mənada məşhur hind filosofu Vivekananda gözəl deyib: «Şərqin heyrətamiz ruhi nailiyyətlərini Qərbin eyni dərəcədə heyrətamiz
ə malik olub, öz tərəfdarlarının gözündə pak, təmiz hesab olunur. Xarizmatik lider rolunda dini vaiz, peyğəmbər, siyasi xadim, sərkərdə və b. çıxış edə bilər. Xarizmatik idarəçilik öz mahiyyətinə görə irrasionaldır, çünki heç bir qayda ilə nizamlanmır. Həmin idarəçilik liderin (hakimin) pop
ri Bəsir əs Səltənə və Əclal əl Mülk rus, hacı Mehdi Kuzəkünani və Şeyx Səlim osmanlı, Mirzə Hüseyn Vaiz -fransız konsulluqlarında bəstə oturdular. Əksəriyəti mülkədar, tacirlər və ruhanilərdən ibarət Təbriz əncüməni müvəqqəti olaraq dağıldı. Mürtəce dəstələrə qarşı mübarizəni-Təbriz sosial-demokrat
