ni — əməli təfəkkür, əyani — obrazlı təfəkkür, texniki təfəkkür, mücərrəd təfəkkür, bədii təfəkkür, dialektik təfəkkür, məntiqi təfəkkür.
Əyani-əməli təfəkkür 3 yaşına qədər uşaqlarda üstünlük təşkil edir. Təfəkkürün bu növü ən çox bilavasitə təsir edən cisim və hadisələrin dərk edilməsi ilə əlaqəd
mumi fəlsəfi yanaşma, ümumi idrak üsulları nəzərdə tutulur. Psixologiyanın ümumi metodoloji əsasını dialektik və tarixi materializmin prinsip və müddəaları təşkil edir. Tarixi materializmin öyrəndiyi predmet bəşər cəmiyyətindən və onun inkişaf qanunlarından ibarətdir. Tarixi materializm öyrədir ki,
onun öz qarşısına qoyduğu dərk olunmuş məqsədləri ilə tənzim edilir.
Fəaliyyət və şüur qarşılıqlı dialektik vəhdət təşkil edirlər. Fəaliyyət prosesində insan onu əhatə edən aləmin cisim və hadisələri ilə bələd olur, onlara qarşı insanda müəyyən münasibətlər sistemi formalaşır. Fəaliyyət prosesind
, hər şeydən əvvəl, fəaliyyətdə yaranan yeni tələbatlarla bu tələbatları ödəmə imkanları arasındakı dialektik ziddiyyətdən ibarətdir. Bu ziddiyyət yalnız kiçik yaş deyil, bütün yaş dövrləri üçün xarakterikdir. Lakin həmin ziddiyyətlər özünü göstərdikdə yaşdan asılı olaraq müəyyən spesifik xüsusiyyə
i olan konkret tarixi şəraitlə müəyyənləşdirilir. İdrak – subyekt və obyektin qarşılıqlı əlaqəsinin dialektik prosesidir. Onun nəticəsinə sosial formalar təsir göstərir ki, bu da dərk etməni bilavasitə həyata keçirir.
Elitar nəzəriyyələrin nəzəri, idrakı kökləri tarixi proseslərin ayrı-ayrı tərəfl
iyyətləri açıb göstərməyə nail olmuşdur. Bu baxımdan istər Xaqani, istərsə də Nizami yaradıcılığına dialektik inkişaf meyli xasdır. Bu şairlər təbiət və cəmiyyəti donmuş halda deyil, daim inkişaf və yüksəlişdə götürüb baxmağa güclü meyl nümayiş etdirirlər. Xüsusən Nizami yaradıcılığı bu baxımdan büt
qh və üsuli-fiqhi, kəlamı, məntiqi mükəmməl bilməli, eləcə də nücum (astronomiya), coğrafiya, tibb, psixologiya və sairə dünyəvi elmlər barədə kifayət qədər məlumat sahibi olmalıdır. Üstəlik, yaşadığı dövrün ictimai-siyasi mənzərəsini düzgün qiymətləndirməyi bacarmalı, müsəlmanların mənafeyini qorum
b. Ürək xəstəlikləri bu ehtimalın 30 faiz artımına, astma isə 60 faiz uyğun gəlir.
Universitetin Psixologiya məktəbinin professoru Maykl Hiland əmindir ki, gənc yaşda alınan belə travmalar insanın həyatında həmişəlik iz qoyur. Beləliklə, tədqiqat döyməyin tərbiyə metodu kimi işə yaramadığını göst
asının qadınlara görə 4 bal daha yüksək olduğunu söylədi.Kanadadakı Western Ontario Universitetində psixologiya professoru olan Rushton,yaşları 17-18 arasında dəyişən 100 min qadın və kişi könüllüyə zəka testləri tətbiq etdi. Rushton, şifahi və yazılı ifadə,yaradıcılıq,problem həll etmə kimi hissələ
qh və üsuli-fiqhi, kəlamı, məntiqi mükəmməl bilməli, eləcə də nücum (astronomiya), coğrafiya, tibb, psixologiya və sairə dünyəvi elmlər barədə kifayət qədər məlumat sahibi olmalıdır. Üstəlik, yaşadığı dövrün ictimai-siyasi mənzərəsini düzgün qiymətləndirməyi bacarmalı, müsəlmanların mənafeyini qorum
